Thomas Planell, Beheerder – Analist DNCA Investments.
2010: eurocrisis. Gestructureerde kredieten op basis van subprime hypothecaire leningen veroorzaken massale bankverliezen in Europa. Reddings- en herstelplannen doen de overheidstekorten aanzwellen. Bij gebrek aan voldoende economisch herstel worden ze structureel. In Griekenland wordt de schuldenlast onhoudbaar. De dalende rating en de almaar ruimere spreads dompelen het land in een bankencrisis. Ontredderde spaarders bestormen de bankkantoren, de straten vullen zich met opstandige jeugd. De wankele Europese kredietinstellingen inventariseren hun blootstelling aan Griekenland, dat in het danteske vagevuur van de institutionele debiteuren terechtkomt. Hiermee begon een beproevende reis voor de verdoemde zielen van de hel, Canto III van de Divina Commedia, zij die noch goed noch zondig zijn en wachten op hun oordeel.
Dertien jaar later is Griekenland de duistere Acheron nog niet overgeraakt. Het doembeeld van een nieuwe bankencrisis in de Verenigde Staten drijft spaarders en beleggers tot wanhoop. Nu de euro 20 % minder waard is dan in 2010, zullen de gestegen rentevoeten en de groeivertraging vragen oproepen over de houdbaarheid van de schuld die in heel Europa is opgebouwd sinds de eerste lockdowns. De combinatie van stijgende rentevoeten – recessie – schuld – spreads en CDS bij de banken wordt een explosieve cocktail in de shakers van de markten. Op deze momenten van buitensporige paniek bieden waarderingen weinig soelaas.
Toch is het te hopen dat de jarenlange mokerslagen van het Bazels Comité en de EBA ervoor gezorgd hebben dat het bankkapitaal even stevig gepantserd is als de Leopardtanks die naar Oekraïne worden gestuurd. Van de Europese banken die de uitvoerige stresstests van de ECB hebben doorstaan, mag logischerwijze verwacht worden dat zij het beheer van hun curve- en duratierisico hebben verbeterd. Mogelijk hebben ze zich aangepast aan strengere eisen dan in de Verenigde Staten. Zo moeten activa die worden aangehouden voldoende liquide en veilig zijn om bestand te zijn tegen een periode van intense stress van 30 dagen.
Bovendien moet elke instelling met een balans van meer dan 30 miljard euro haar funding op 12 maanden verzekeren om met name het hoofd te bieden aan een depositovlucht. Interessant is dat de neerwaartse trend voor bankdeposito’s in de Verenigde Staten niet dateert van de SVB-episode. Sinds 2022 zet het verschil in vergoeding tussen de zichtrekeningen en de FED-rentevoeten (vandaag 300 basispunten!) spaarders en bedrijven ertoe aan om de bij de bank gedeponeerde liquiditeiten te verschuiven naar geldmarktinstrumenten. Met een verschil van slechts 150 basispunten in Europa is die arbitragedruk kleiner en er zijn ook minder instrumenten beschikbaar. Corporate-klanten lijken gebruik te maken van hun bankmiddelen, maar volgens de laatste gegevens van januari halen particulieren hun deposito’s niet weg.
Overigens waren de Europese banken historisch gezien minder gevoelig voor bank runs. Op het dieptepunt van de eurocrisis daalden hun deposito’s met slechts iets meer dan 2,1 %. In de Verenigde Staten was dat tot -5 % in 2001, -3 % in 2008 en -3,1 % sinds het debacle van SVB en Crédit Suisse. Ironisch genoeg is het vandaag aan de Griekse banken om hun blootstelling aan Zwitserland in kaart te brengen.
Yannis Stournaras, gouverneur van de Nationale Bank, zetelend in de raad van bestuur van de ECB, moest zijn woorden zorgvuldig wegen, zich bewust van de afgelegde weg en de gebrachte offers, toen hij op 20 maart bevestigde dat de blootstelling van de banken van zijn land aan Crédit Suisse bijna nul was. In tegenstelling tot Dante, gedwongen door het overlijden van zijn Beatrice, hoefde Griekenland niet door de poorten van de hel. Het land kon uiteindelijk het vagevuur verlaten, maar pas na een pijnlijke en drastische loutering waarvan de stigmata nog steeds zichtbaar zijn. Voor dit deel van de Europese bevolking, dat zich in 2008 op de rand van de afgrond bevond, is dit een reële, concrete vrees. Die vrees moet ons eraan herinneren wat de menselijke en maatschappelijke prijs kan zijn van ontsporende overheidstekorten.
Hij moet ons genezen van het morele risico dat werd veroorzaakt door de kunstmatig lage rentevoeten, de onuitputtelijke monetaire steun die leidde tot een schuldenlast die in Europa vandaag is aangegroeid tot recordniveaus. Hij moet ons waarschuwen, zoals Dante te horen kreeg aan de poorten van de hel: “Door mij gaat men binnen in de stad van pijn / Door mij gaat men naar het eeuwig lijden / Door mij gaat men tot de mensen die verloren zijn {…] laat varen alle hoop gij die hier binnenkomt” …
