Verzamelobjecten, kunstwerken en meubels kunnen in een opwelling worden verworven, afkomstig zijn uit een erfenis of worden beschouwd als een investering. Maar er moeten voorzorgsmaatregelen worden genomen. Dit unieke bezit, dierbaar en kostbaar voor iedereen, vereist verschillende niveaus van bescherming tegen onvoorziene gebeurtenissen…
Elk jaar brengt Tefaf (The European Fine Art Fair) in Maastricht zo’n driehonderd van de meest gerenommeerde exposanten samen op een van ’s werelds meest prestigieuze kunstbeurzen. Een van ’s werelds meest welvarende, goed geïnformeerde en veeleisende publiek stroomt toe en kruist elkaar in de gangpaden van dit evenement, tussen schatten en verrassingen, in een verstilde sfeer.
Sinds begin 2024 hebben de prijzen voor late werken de neiging om te dalen, terwijl de volumes ook licht zijn gedaald. Maar de enthousiaste opkomst op de TEFAF dit jaar laat de onverminderde passie van verzamelaars en de gezonde staat van de markt zien.
“In België zijn er meer verzamelaars per vierkante meter, ik weet niet of dit een fabel is of werkelijkheid… want de Belgische verzamelaar is een discrete verzamelaar. De liefhebber is over het algemeen geen speculant en bewondert zijn verzameling graag in zijn huis en dagelijks leven. Anderen zetten ze af in vrije havens,” legt Laurent Verheyen (foto) uit, CEO van Jean Verheyen, AXA XL’s exclusieve gevolmachtigde onderschrijver in België, gespecialiseerd in de verzekering van uitzonderlijke goederen en transport en logistiek.
Hans Laenen, Head of Art & Specie bij AXA XL, geeft zijn visie op de huidige marktsituatie. “Voor ons is de activiteit in de veilingzalen een goede barometer voor de toestand van de markt, die een vertraging in termen van prijzen en volume bevestigt. Aan de andere kant merken we dat onze verzamelaars hun collecties blijven uitbreiden. Hier op TEFAF is het aantal exposanten stabiel, maar de kwaliteit neemt toe. Er is een bepaalde stamboom onder verzamelaars en het is steeds minder zeldzaam om jonge verzamelaars tussen de 25 en 35 jaar tegen te komen. Andere verzamelaars raken op latere leeftijd betrokken bij deze passie, vaak directeuren van bedrijven of leidinggevenden die succesvol zijn in hun bedrijf,” legt Hans Laenen uit, en hij voegt eraan toe: “Soms delen de kinderen van verzamelaars niet dezelfde passie, wat een belangrijke periode is
Passies verschillen ook in het zuiden en noorden van Europa, zegt Hans Laenen: “Klassieke kunst is populairder bij verzamelaars in het zuiden, terwijl moderne en hedendaagse kunst populairder zijn bij verzamelaars in de Scandinavische landen. En in Zwitserland zijn verzamelaars ook meer gericht op modern en hedendaags werk.”
Verzamelaars zijn even talrijk als gevarieerd. Maar hun passies zijn niet immuun voor de grillige werkelijkheid. Het is het beste om goed verzekerd te zijn. De meest voorkomende risico’s zijn aanrakingen en huiselijke ongelukken.
Of het nu gaat om een 18e eeuwse stoel, een bronzen beeld, een collectie porselein, een schilderij, een literair werk, een muziekinstrument of zelfs een verzameling Pokémon, ze zijn allemaal kostbaar in de ogen van hun eigenaar en zijn niet immuun voor ongelukken of vernieling… de meest voorkomende soorten schade zijn “accidentele schade”: een schilderij dat van de muur valt, een kostbaar horloge of een fragiele klok die onhandig wordt verplaatst tijdens het afstoffen, een gipsen sculptuur of een porseleinen voorwerp dat op de grond barst na een onhandige beweging, waterschade of inbraak, die allemaal zeldzamer zijn geworden volgens Vincent Goffin, kunstexpert bij Jean Verheyen, die een diploma kunstgeschiedenis heeft en al sinds zijn kindertijd gepassioneerd is door kunst.
Verzekeraars en makelaars, al dan niet gespecialiseerd, kunnen verzamelaars adviseren en ondersteunen bij het afsluiten van een verzekering. Hun rol: het goed, maar ook het risico inschatten. De waarde van een verzameling is vaak meer sentimenteel dan financieel. De rol van Vincent Goffin, Expert bij Verheyen, het Belgische veilinghuis met een reputatie die al vijf generaties overspant, is het valideren van de financiële waarde van het werk, maar ook van het risico. Het risico tussen een porseleinen verzameling en een bronzen beeld is anders. “De vraag naar verzekering moet worden gesteld nadat je tijd en geld hebt geïnvesteerd,” benadrukt Laurent Verheyen.
Er kan ook een verzekering worden afgesloten van nagel tot nagel wanneer het werk wordt vervoerd, bijvoorbeeld om tentoongesteld te worden. In de behandelingsfasen, als je het werk van de nagel haalt, inpakt, in een transportmiddel stopt en eruit haalt om het weer op de nagel te zetten, is er altijdeen risico op beschadiging, een risico dat ook evenredig is met de breekbaarheid van het object,” legt Laurent Verheyen uit. Maar de verzekering kan ook het werk dekken nadat het is geïnstalleerd in de plaats waar het thuishoort.
Hoe de waarde van een kunstwerk verhogen…
Dit “nagel tot nagel dekking bepaalt de waarde van het werk en het bedrag van de verzekeringspremie, die ook afhangt van andere parameters (aard van het transport, tentoonstellingsomstandigheden, enz.).
Laurent Verheyen benadrukt verder een van de voordelen van het tentoonstellen van een kunstwerk. “Naast het plezier van tentoonstellen en het ontmoeten van andere liefhebbers, kan een kunstwerk ook in waarde stijgen als het op reis gaat, bijvoorbeeld als het wordt uitgeleend aan tentoonstellingen. Ze worden opgenomen in catalogi en worden bekender en populairder. Dan is de feedback van bepaalde bewonderaars en specialisten een verrijking voor de exposant van het werk.”
Tegenwoordig verzekeren steeds meer particuliere en professionele verzamelaars hun collecties. Maar er is een terughoudendheid die Vincent Goffin heeft: de angst om het eigendom van een kunstwerk openbaar te maken. We leven in een wereld waarin herkomst en transparantie essentieel zijn geworden in de kunstwereld. En als voorzorgsmaatregelvereist het verzekeren van je kunstwerken een gespecialiseerde verzekering, aangezien een woningverzekering niet geschikt is voor de specifieke risico’s die hiermee gepaard gaan.
Van Barbie tot plezierboot
De Belgische verzamelaar is vaak een kenner, maar ook een pionier, met een keuze aan stukken die hem nauw aan het hart liggen. Maar collecties kunnen heel divers en atypisch zijn. Een verzameling Barbiepoppen is al veiliggesteld, net als Pokémonkaarten, maar de meest klassieke items zijn natuurlijk het uitzonderlijke erfgoed uit het verleden (schilderijen, beeldhouwwerken, enz.), maar ook juwelen, plezierboten, wijnkelders, autoverzamelingen en stripverhalen. Er is geen minimumbedrag. Maar een basisverzekering kan tot €100.000 van de zogenaamde niet-fragiele collectie dekken, voor een vaste jaarlijkse premie van €400 exclusief belasting. “Als er private bankiers zijn, kunnen wij worden beschouwd als private verzekeraars. We proberen alles wat verzamelwaardig is te verzekeren. We hebben bijvoorbeeld gemerkt dat de collecties van de jongere generatie origineler en minder klassiek worden dan die van hun voorgangers. We proberen open te zijn en zolang de collectie geen deel uitmaakt van de virtuele wereld, is verzekering mogelijk,” zegt Laurent Verheyen.
Maar andere onverwachte activa kunnen ook in waarde stijgen. “Tegenwoordig is er steeds meer vraag naar vintage meubilair uit bijvoorbeeld de jaren 70”, voegt Vincent Goffin toe.
Kunst is in feite een manier om te speculeren en je portefeuille te diversifiëren. Maar het is de moeite waard om op te merken dat hedendaagse kunst veel meer onderhevig is aan speculatie, wat het voor ons moeilijker maakt om het te waarderen en te verzekeren. Er wordt minder gespeculeerd in klassieke kunst, die meer een sentimentele waarde heeft, een gehechtheid omdat het vaak van generatie op generatie wordt doorgegeven.
