Naar aanleiding van Valentijn hebben Astrid Dutré (foto) en Sophie Slits, beiden Estate Planner bij Nagelmackers, een rapport geschreven over hoe men zijn of haar partner zowel op juridisch als fiscaal vlak zo optimaal mogelijk kan beschermen. Ze leggen daarbij de nadruk op de gekozen samenlevingsvorm omdat die belangrijke gevolgen heeft zowel op juridisch als fiscaal vlak, bij leven maar ook bij overlijden. We hadden een gesprek met Astrid Dutré over het rapport en vroegen haar onder mee hoe belangrijk de bescherming van een partner is en welke tendensen ze op de markt ziet.
Hier vindt u alvast haar rapport.
Hoe ziet u de bescherming van de partner vandaag?
Astrid Dutré: Bij heel veel mensen is dat vandaag heel actueel: die bezorgdheid van als er met mij of met mijn partner iets gebeurt, wat zijn dan de gevolgen? Naar aanloop van Valentijn richten we ons op mensen die effectief wel een liefdespartner hebben waar ze al dan niet mee samenwonen. Want dat is al een belangrijke nuance. Je hebt ook heel veel mensen die puur alleenstaand zijn en dat is een groeiende groep. Toch kijkt de wetgever nog op een heel klassieke en traditionele manier naar de zaken. En wie krijgt vandaag de grootste bescherming? Dat zijn uiteraard de mensen die getrouwd zijn, want een huwelijkspartner heeft sowieso een erfrecht. Voor mensen die puur feitelijk dan wel wettelijk samenwonend zijn, is die bescherming er niet of veel minder, ook al hebben die laatsten een officieel papier in handen.
Staan mensen voldoende stil bij dit vraagstuk?
Astrid Dutré: Dit onderwerp raakt ons allemaal, vooral in het licht van de zekerheden in ons leven, we betalen allemaal belastingen en ons leven is eindig. Velen van ons hebben al van dichtbij ervaren wat de gevolgen van een overlijden zijn, emotioneel, maar ook juridisch en financieel. Een hoge successiefactuur, een familieconflict, de afhankelijkheid van anderen bij het nemen van ingrijpende beslissingen, zoals de verkoop van een woning. Ondanks deze ervaringen en wetenschap is er vaak een kloof tussen weten en het daadwerkelijk toepassen op ons eigen leven, wat het onderwerp erg persoonlijk maakt.
Bij de gedachte aan ons eigen overlijden rijst de vraag hoe ons vermogen verdeeld moet worden en of wie ons lief is voldoende beschermd is. In ons erfrecht gaat de erfenis in eerste instantie naar onze kinderen. Huwelijkspartners genieten daarbij de hoogst wettelijke bescherming. Andere partners, of het nu gaat om feitelijke relaties of latrelaties, worden niet erkend in deze verdeling. Voor de wettelijke samenwoners is de bescherming beperkt tot het vruchtgebruik op de gezinswoning en de huisraad. Dat benadrukt de noodzaak om na te denken over onze persoonlijke en financiële situatie en de impact daarvan op onze dierbaren.
Waarom houden ze de boot af?
Astrid Dutré: Veel mensen aarzelen om belangrijke financiële en juridische stappen te zetten, vaak uit schroom of het gevoel dat het nog te vroeg is. Dat uitstelgedrag kan ervoor zorgen dat belangrijke zaken naar de achtergrond verdwijnen. Tijdens onze gesprekken willen we mensen op de eerste plaats informeren over de actuele juridische, fiscale en financiële context. Het probleem is dat veranderingen in omstandigheden, zoals een onverwachte diagnose van een ongeneeslijke ziekte, de situatie enorm kunnen compliceren. In dergelijke emotionele tijden is het moeilijker om weloverwogen beslissingen te nemen. Daarom is het belangrijk om een successiegesprek tijdig te voeren. Bent u tevreden met uw huidige situatie, en indien niet, welke mogelijkheden zijn er om bij te sturen. Dat kan niet alleen helpen om extra voordelen te creëren die de wetgever mist, maar ook om fiscaal te optimaliseren. Het is een kwestie van vooruitdenken en proactief handelen, zodat u en uw dichte omgeving beter voorbereid zijn op de toekomst.
Gaat de wetgever snel genoeg mee met de evolutie van de maatschappij of niet?
Astrid Dutré: De wetgever heeft wel degelijk pogingen ondernomen. Zo hebben we een grote hervorming van het erfrecht gehad die in werking is sinds september 2018. Er zijn toen heel wat initiatieven genomen om rekening te houden met de veranderende context. Zo is er gesleuteld aan de reserve van de kinderen, wat perspectieven biedt in de context van een nieuw samengesteld gezin. Ter bescherming van de kinderen uit een vorige relatie kan het erfrecht van de huwelijkspartner beperkt worden tot een recht van bewoning van de gezinswoning gedurende zes maanden na het overlijden. Maar niettegenstaande de wetgever pogingen doet, stellen we vast dat tussen hetgeen we in de praktijk zien en wat er wettelijk voorhanden is, er toch nog een belangrijke adviesrol weggelegd is voor notarissen, vermogensadvocaten en successieplanners.
Welke wettelijke aanpassingen zitten in de pijplijn?
Astrid Dutré: De Vlaamse regering werkt aan een hervorming van de erfbelasting om beter in te spelen op de veranderende samenlevingsvormen. Er is specifieke aandacht voor mensen zonder partner of kinderen. Iedereen moet kunnen genieten van de hervorming, ook verre familieleden en vrienden. Tussen partners en kinderen ligt de focus op de kleine en middelgrote nalatenschappen tot 250.000 euro. In Vlaanderen bestaat al de vriendenerfenis, waarmee je tot 15.000 euro aan een vriend kunt nalaten tegen een gunstig tarief van 3%. Er zijn voorstellen om dat bedrag te verhogen, zodat alleenstaanden of mensen in een latrelatie meer kunnen nalaten zonder hoge belastingtarieven. Het blijft belangrijk dat iedereen, ongeacht zijn situatie, zich informeert bij zijn bankier, successieplanner of notaris. Er zijn heel wat mogelijkheden om ervoor te zorgen dat uw naasten goed beschermd zijn bij overlijden.
Welk initiatief kan men nemen en zijn er voldoende mogelijkheden?
Astrid Dutré:
Alles begint met het antwoord op een aantal pertinente vragen. Stel dat er met mij iets gebeurt, wil ik dan dat mijn patrimonium naar mijn kinderen gaat, of naar mijn partner? Wat voorziet de wet en vind ik dat oké? Kan er meer of moet het minder? Is er nog een ex-partner en welke rechten krijgt hij of zij dan? Kan ik dat bijsturen en zo ja, op welke manier doe ik dat dan het best. Erg persoonlijk en niet gemakkelijk. De ervaring leert intussen dat we dat gesprek meermaals zullen voeren, want los van het eigen levensparcours, veranderen de wetgeving en de fiscaliteit ook. Maar intussen weet ik maar al te goed dat zo’n gesprek, hoe moeilijk ook, heel veel mensen achteraf een enorm gevoel van opluchting en gemoedsrust geeft. Het is voor hen dan eindelijk duidelijk welke stappen ze kunnen of moeten zetten.
Met al de ervaring die u hebt op dit vlak: hoe denkt u dat men zijn partner het beste kan beschermen?
Astrid Dutré: Om uw partner optimaal te beschermen, is het belangrijk om de juiste juridische keuzes te maken. In dat opzicht biedt het huwelijk de beste bescherming, omdat het wettelijk gezien de meest solide basis vormt. Huwelijkspartners genieten diverse rechten en plichten die hen in moeilijke situaties kunnen ondersteunen. Een huwelijksovereenkomst is een erg mooi instrument om met elkaar afspraken te maken, met de uitkomst bij overlijden en wat er gebeurt bij echtscheiding. Voor mensen met een complexe achtergrond, zoals degenen met kinderen uit vorige relaties, of voor koppels die in een latrelatie leven, is het erg belangrijk om te weten welke bezorgdheden en wensen er zijn. Bij mensen in een latrelatie is de vraag naar wat er gebeurt met de woning van de overleden partner minder pertinent dan voor koppels die onder één dak samenwonen. Voor diegenen die net beginnen met hun leven samen, biedt een huwelijk veel garanties en voordelen, ook op fiscaal gebied. Toch is trouwen niet de enige optie. Voor mensen die kiezen voor een samenwoningsrelatie is het essentieel om extra stappen te ondernemen, zoals het opstellen van een samenlevingscontract of testament, om hun partner te beschermen. Het gaat erom dat u, ongeacht de keuze voor huwelijk of samenwonen, goed voorbereid bent en ervoor zorgt dat uw partner de bescherming krijgt die hij of zij verdient.
Waarom is een testament opmaken interessant?
Astrid Dutré: Een testament opmaken kan zeer waardevol zijn, vooral als u specifieke wensen voor uw partner wilt vastleggen. U stuurt bij waar de wetgever niets of te weinig voorziet. Een belangrijk extra voordeel van een testament is dat u het eenzijdig kunt aanpassen, zonder afhankelijk te zijn van een andere partij. Dat in tegenstelling tot een huwelijks- of samenlevingsovereenkomst, dat altijd de instemming van beide partners vereist waardoor u aan elkaar bent verbonden. Terwijl een testament een persoonlijke en flexibele aanpak biedt, legt een huwelijksovereenkomst gezamenlijke afspraken vast. Daardoor is een testament een handige optie voor mensen die hun situatie willen herzien zonder de noodzaak van wederzijds akkoord.
Hoe ziet de ideale wereld er eigenlijk voor u uit?
Astrid Dutré: Het ideale is dat er voor ieder persoonlijk verhaal een oplossing kan gevonden worden, die beantwoordt aan de wensen en bezorgdheden. Gerust kunnen zijn, dat staat centraal. Weten dat, in geval van onverwachte gebeurtenissen, hun vermogen en bezittingen op de juiste manier worden verdeeld en dat hun geliefden beschermd worden. Daarnaast is het essentieel dat iedereen toegang heeft tot de basisbehoeften, zoals een dak boven het hoofd en voldoende financiële middelen om verder te leven. Een spaarpot kan daarbij helpen om in moeilijke tijden op een veilige manier verder te kunnen. Het blijven voorzien in die behoeften voor elkaar na een overlijden geeft zekerheid, stabiliteit en emotioneel comfort, een eventuele besparing in de erfbelasting is meegenomen, maar nooit een must op zich.
Hoe moeilijk is het om federale en regionale materie te combineren in uw dagelijkse bezigheden?
Astrid Dutré: Het combineren van federale en regionale materie in successieplanning is over het algemeen niet moeilijk, omdat het proces uit twee aparte componenten bestaat: de juridische aspecten, die federaal zijn, en de fiscale aspecten, die regionaal zijn. Bij het overlijden wordt gekeken naar wie erft (federaal) en tegen welke kostprijs (regionaal), afhankelijk van de woonplaats van de erfgenaam. Woont u al heel uw leven in het Vlaams Gewest, dan zullen de Vlaamse tarieven van toepassing zijn. Verhuist u naar Wallonië en woont u daar langer dan 2,5 jaar in de vijf jaar die uw overlijden voorafgaan, dan zullen de Waalse successierechten van toepassing zijn. Recent zijn er hervormingen aangekondigd in beide gewesten, met Wallonië dat zelfs een halvering van de successierechten doorvoert voor overlijdens vanaf 1/01/2028. Tot nu toe blijkt het echter niet gebruikelijk dat mensen de tarieven in Wallonië als reden gebruiken om naar dat gewest te verhuizen.
Wat hebt u de voorbije jaren zien veranderen? Wat denkt u zullen de komende jaren de belangrijkste tendensen zijn?
Astrid Dutré: In de afgelopen jaren is er een verschuiving waarneembaar in de manier waarop mensen met successieplanning omgaan. Voorheen lag de focus vooral op het doen van schenkingen aan de volgende generatie, wat als een belangrijk planningsinstrument werd gezien, vooral vanuit fiscaal oogpunt. Tegenwoordig merken we echter dat partners steeds meer aandacht besteden aan elkaar. Huwelijkspartners bekijken daarbij hun afspraken, zoals die in hun huwelijksovereenkomst zijn vastgelegd. Ze bekijken of die afspraken nog actueel en optimaal zijn. Daarnaast willen veel mensen hun vermogen voorlopig niet volledig aan hun kinderen toevertrouwen, maar laten ze hun kinderen liever zelf hun weg zoeken. De tendens verschuift dus naar een focus op de relatie tussen partners en het optimaliseren van hun gezamenlijke planning, voordat er verder wordt gedacht aan de volgende generatie.
Ziet u deze horizontale planning de komende jaren verder toenemen?
Astrid Dutré: Ja, de stijging van horizontale planning is duidelijk waarneembaar. In gesprekken met cliënten merken we dat veel mensen aangeven dat ze hun vaak meerderjarige, maar nog relatief jonge kinderen al op verschillende manieren hebben ondersteund, bijvoorbeeld bij de aankoop van een woning door middel van bankgiften. Nu willen ze echter vooral dat hun kinderen hun eigen weg kunnen vinden zonder belemmeringen. Het doel is om de langstlevende partner zo goed mogelijk te beschermen. Al blijft de schenking een erg interessant planningsinstrument om vermogen door te zetten naar de kinderen of kleinkinderen, zeker als de partners die middelen zelf niet meer nodig hebben. Aan die schenking kunnen heel wat modaliteiten gekoppeld worden die inzetten op het behoud van controle en inkomsten.
En hoe ziet u uw job de komende jaren evolueren?
Astrid Dutré: De opkomst van artificiële intelligentie gaat ook aan ons niet voorbij. Ik ben ervan overtuigd dat technologie ons kan ondersteunen bij het toegankelijker maken van informatie en efficiënter organiseren van bepaalde taken. Het blijft echter waken over de accuraatheid en de geschiktheid van heel wat informatie in onze eigen persoonlijke en familiale situatie. Elk verhaal is uniek. De persoonlijke benadering bij de opstart van een successieplanning is voor mij essentieel. Luisteren, informeren, begeleiden, afronden en opvolgen. Werk genoeg en aan enthousiasme zal het niet ontbreken.
Kunnen mensen al niet zelf voldoende info vinden zodat uw functie overbodig zou kunnen worden?
Astrid Dutré: Dat gevoel heb ik zeker niet! Gelukkig maar! Het klopt dat er heel wat informatie online beschikbaar is. Maar die informatie is vaak algemeen, soms verouderd, misschien niet of slechts voor een stukje van toepassing op de eigen persoonlijke situatie. Tijdens een gesprek gaan we uit van de persoonlijke familiale en financiële situatie, houden we rekening met de stappen uit het verleden, zoals de inhoud van een huwelijksovereenkomst, schenking of testament. We bekijken ook de huidige stand van zaken in wetgeving en fiscaliteit. Bovendien speelt de Vlaamse belastingadministratie (Vlabel) ook een belangrijke rol in dit geheel. We vragen aan onze cliënten wel wat voorbereidingswerk in aanloop naar een afspraak, maar uiteindelijk is de cliënt zelf de eerste begunstigde van dit gesprek. Gun uzelf en uw omgeving een gesprek over planning, het komt op de eerste plaats uzelf ten goede! Vergelijk het met een bijzondere avond uit op restaurant, u moet horen, zien, proeven, delen en beleven, om ten volle te kunnen genieten en blijvend te herinneren, en/of herinnerd te worden.
