In de zesde editie van de jaarlijkse International Innovation Barometer (IIB) van de consultinggroep Ayming staan heel wat opmerkelijke bevindingen rond innovatie en R&D-onderzoek. Een ervan is dat de komst van AI en de enorme verschuiving die dit heeft teweeggebracht in de manier waarop innovatie wereldwijd wordt benaderd. We gingen met Tony Bulcaen, Innovation Performance Director bij Ayming, dieper in op het rapport en de verschillende tendensen. We hadden ook oog voor de resultaten voor België.
De Barometer
Met het IIB wil Ayming inzicht bieden in O&O- en innovatietrends, met een nadruk op hoe bedrijven navigeren in een veranderende bedrijfscontext terwijl ze zich adapteren aan uitdagingen en hun innovatiepotentieel trachten te maximaliseren. De primaire doelgroep van het onderzoek bestond uit O&O- en innovatiemanagers, CFO’s, CEO’s en CTO’s, met name degenen die betrokken zijn bij de besluitvorming over innovatiestrategieën en financiering. Hier vindt u het rapport en het persbericht.
Tony Bulcaen, Innovation Performance Director bij Ayming
Waarom brengt u de barometer uit?
Tony Bulcaen: We brengen de barometer uit om onze expertise en kennis te tonen op het gebied van innovatie en de financiering ervan. Het financieren van innovatie is een kernactiviteit van Ayming. Mijn specifieke rol is om bedrijven te helpen bij het optimaliseren en veiligstellen van hun innovatiefinanciering, of dit nu via belastingkredieten of subsidies is. Jaarlijks houden we onze klanten tegen het licht om inzicht te krijgen in hun uitdagingen en ambities en om hen een stem te geven. We willen uitleggen wat innovatie inhoudt en welke obstakels bedrijven tegenkomen. In de komende maanden herinneren we bedrijven eraan dat innovatie en R&D essentieel zijn voor hun concurrentievermogen en voor de economische groei van België. We maken daarenboven duidelijk dat financiële oplossingen toegankelijk zijn voor alle bedrijven, niet alleen voor grote ondernemingen. Ons doel is om hen te ondersteunen bij het vinden en beheren van de benodigde financiering op een veilige en effectieve manier.
En wordt uw boodschap gehoord?
Tony Bulcaen: Ja, we hopen dat onze boodschap effectief wordt gehoord en begrepen. Als een belangrijke speler in de particuliere sector binnen het innovatie-ecosysteem, is het cruciaal dat we onze laten horen. We proberen niet alleen bewustzijn te creëren over het belang van innovatie, maar ook over de oplossingen die beschikbaar zijn om de bijbehorende uitdagingen aan te pakken. Innovatie is essentieel voor het behoud van de concurrentiekracht van bedrijven op de middellange tot lange termijn. Onze marketingteams spelen een belangrijke rol bij het verspreiden van deze boodschap. We willen dat bedrijven zich realiseren dat innovatie niet alleen een optie is, maar een noodzaak. Het stelt hen in staat om technologische vooruitgang op te volgen en als opportuniteit te benutten om zich als pioniers/leiders te positioneren in een veranderende markt. Dit is belangrijk in zowel goede als slechte economische tijden.
Wat is eigenlijk de toegevoegde waarde van het rapport?
Tony Bulcaen: De toegevoegde waarde is dat dit rapport bedrijven een uniek inzicht biedt in de meest impactvolle innovatietendensen en de gevolgen ervan op hun innovatiestrategieën. Het is vanuit het perspectief van tal van bedrijfsleiders wereldwijd geschreven, wat bedrijven uit alle sectoren helpt om zich te benchmarken, te vergelijken en te optimaliseren op basis van de best practices. Met andere woorden, wij namen we de polsslag en we geven een barometer. Maar we gaan ook verder en kijken ook naar de financiering van innovatie, want dat is zoals zonet aangegeven onze kernactiviteit. En de financiering van innovatie is altijd een kritieke en zeer belangrijke kwestie. Dit rapport is dus een in de breedte maar ook in de diepte, want we onderzoeken ook onderliggende tendensen en de impact ervan. Deze trends zijn uiteindelijk relevant voor alle landen, met natuurlijk specifieke prioriteiten per land. Zo zijn er bijvoorbeeld veranderingen geweest in de belastingkredietstelsels in Frankrijk, Groot-Brittannië en de Verenigde Staten. Dit is niet gebeurd in België. Er zijn dus geografische verschillen. En dan zijn er ook nog elementen die bepaalde sectoren meer treffen, die vaak meer voorop lopen op het gebied van onderzoek en ontwikkeling. De Barometer dekt het allemaal.
Wat is de impact van economische en politieke veranderingen op innovatie? En hoe verloopt dit in België?
Tony Bulcaen: Vandaag is er een vertragende groei en een inflatie die overal ter wereld hardnekkig is, en dat is ook zo in België. De rentevoeten liggen ook hoog, wat uiteraard ook een impact heeft op bedrijven, aangezien de financieringskosten daardoor hoog liggen. En vooral in ons land kampen we met hoge energiekosten, nog steeds twee keer zo duur als voor covid. En als je ze vergelijkt met landen als de Verenigde Staten, zijn de energiekosten in België vijf keer zo hoog. Deze kosten wegen op de bedrijfmarges. Dus wat zien we? Bedrijven die de broekriem aanhalen in hun streven naar meer operationele efficiëntie. En dit heeft een impact op hun innovatiestrategieën. Deze verschuiven naar innovaties waar er een grotere zekerheid rond hangt, die een directer resultaat opleveren en een kortere terugverdientijd hebben. En dus, en dit is het belangrijkste thema van de barometer van dit jaar, wenden we ons massaal tot technologie. We zien dat er een zeer sterke focus is op nieuwe technologieën, en in het bijzonder AI, om deze winst in operationele efficiëntie, procesoptimalisatie en procesautomatisering te behalen, om de marges te herstellen zodat deze kosten niet moeten doorberekend worden aan klanten.
We zien in Europa, en zeker ook in België, dat de productiviteit stagneert. Wat kan hieraan worden gedaan?
Tony Bulcaen: Dit is één van de aspecten die werd benadrukt in het Draghi-rapport over het concurrentievermogen in de Europese Unie. Daarin werd opgemerkt dat de productiviteit in de EU stagneert of zich in ieder geval niet ontwikkelt zoals in de VS en China. En het argument dat naar voren werd gebracht was dat de adoptie en inzet van nieuwe technologieën en technologie in de brede zin van het woord langzamer is in Europa dan in de VS en China. Deze twee zijn technologische reuzen geworden en de meeste oplossingen op het gebied van AI komen uit de VS. Europa heeft deze technologische innovatie gemist. Of het nu gaat om infrastructuur of de cloud, we hebben de boot gemist en tellen geen wereldspelers. We benadrukken in het rapport dat 30% van de Europese unicorns naar de VS zijn gegaan om financiering te krijgen. Er is met andere woorden een verband tussen technologie, de toepassing van technologie en productiviteit. We kunnen dus alleen maar oproepen om de inspanningen voor onderzoek te versnellen.
En wat is de impact van de politieke impasse in België?
Tony Bulcaen: De politieke impasse in België heeft een aanzienlijke impact op de toekomst van innovatie en R&D. Sinds de verkiezingen roepen alle belangrijke spelers binnen het innovatie-ecosysteem, waaronder werkgeversfederaties en organisaties zoals Agoria en het VBO, de regeringen op om het fiscale kader dat innovatie aanmoedigt, te behouden. België beschikt over uitzonderlijk talent en vaardigheden, en er wordt momenteel veel geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling. Dit is essentieel, vooral omdat de loonkosten in België hoger zijn dan in veel andere Europese landen. Om competitief te blijven, is het van cruciaal belang dat de politieke agenda prioriteit geeft aan het ondersteunen van innovatie. Er is een dringende oproep aan de regeringen om opleidingen te bevorderen en de invoering van nieuwe technologieën, met name AI, binnen bedrijven te versnellen.
En luisteren politici naar de grieven?
Tony Bulcaen: In de politieke wereld blijft het onduidelijk of er naar de oproepen van het innovatie-ecosysteem wordt geluisterd. Tot nu toe zijn er geen duidelijke signalen van bezuinigingen of veranderingen. Onder de vorige regering waren er echter voorstellen om het budget te verlagen, met name door de bronbelasting op onderzoek te verminderen. Dit leidde tot bezorgdheid, aangezien de voorgestelde besparingen aanzienlijk waren. Hoewel deze hervorming niet werd doorgevoerd, blijft het een aandachtspunt. Het belastingkrediet voor onderzoek en ontwikkeling, dat in veel landen gevoelig is voor hervormingen afhankelijk van de politieke en economische prioriteiten, blijft een onderwerp van waakzaamheid. Alle betrokken spelers volgen de ontwikkelingen nauwgezet, omdat het behoud van gunstige fiscale maatregelen cruciaal is voor de voortzetting van innovatie en R&D in België.
Welke evolutie ziet u in de komende rapporten naar boven komen, rekening houdend met wat u nu weet?
Tony Bulcaen: Gezien de huidige context van hoge staatsschulden in veel landen, wordt het steeds belangrijker om selectief te zijn met overheidssteun. Er is een groeiend bewustzijn dat publieke middelen die naar de private sector vloeien, moeten bijdragen aan het behoud van concurrentievermogen, het veiligstellen van banen, het bevorderen van bedrijfsontwikkeling en het aantrekken van investeringen. De vraag of bestaande programma’s herzien zullen worden, is actueel. En in deze situatie is er een duidelijk onderscheid tussen belastingkredieten en subsidies. Subsidies worden doorgaans toegekend om specifieke economische beleidsdoelen te ondersteunen, zoals ecologische en digitale transities, gezondheid en mobiliteit. We zouden mogelijk een verschuiving kunnen zien naar een systeem dat sterker afhankelijk is van subsidies, waarbij financiering wordt verstrekt zodra bedrijven hun uitgaven daadwerkelijk maken.
En wat met technologie?
Tony Bulcaen: Dit jaar hebben we veel gesproken over technologie, vooral AI, en dit zal de komende jaren alleen maar toenemen. AI zal de manier waarop we werken, innoveren en onderzoek uitvoeren, verder veranderen en beïnvloeden. Wanneer we vooruitkijken naar 2028, denken we al aan de toekomst van Industrie 6.0, die tegen 2050 werkelijkheid zou moeten worden. Deze visie omvat zeer autonome en gerobotiseerde fabrieken met minimale menselijke tussenkomst. Hoewel dit futuristisch kan aanvoelen, is het duidelijk dat technologie blijft evolueren, en AI zal even ontwrichtend zijn als het internet in de jaren ’90. Daarom zullen we het de komende jaren nog meer over AI hebben, want we staan nog maar aan het begin van deze transformatie.
Onderschatten we het potentieel van AI en technologie vandaag niet? Zou de productiviteit hierdoor een enorme boost kunnen krijgen?
Tony Bulcaen: Het is mogelijk dat we het potentieel van AI en technologie vandaag onderschatten, vooral gezien de aanzienlijke impact die ze kunnen hebben op productiviteit. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat de adoptie van AI en nieuwe technologieën operationele marges kan verbeteren en bedrijven kan transformeren. Deze transformaties zijn de kern van innovatie en R&D, waarbij oude structuren worden vervangen door nieuwe. Dit proces leidt tot de noodzaak van reconversies en transformaties, wat het belang van bijscholing en herkwalificatie onderstreept. Er is een dringende behoefte aan hoogtechnologische vaardigheden die momenteel niet volledig worden ingevuld vanwege een tekort aan gekwalificeerde arbeidskrachten. Organisaties zoals Agoria hebben, samen met andere instellingen en federaties, gewezen op deze kritieke leemte in de arbeidsmarkt.
Hoe kijken bedrijven tegen AI aan? Ziet u bepaalde tendensen?
Tony Bulcaen: Bedrijven zien AI als een krachtig hulpmiddel voor het verbeteren van operationele efficiëntie en het automatiseren van waardevolle taken. Het wordt veel gebruikt voor gegevensanalyse om strategische beslissingen te ondersteunen en processen te optimaliseren. In R&D versnelt AI innovatie, bijvoorbeeld door snellere data-analyses in de farmaceutische sector, wat leidt tot snellere innovatiecycli en kostenbesparingen. Generatieve AI helpt ook bij creativiteit door nieuwe ideeën en perspectieven te bieden. Het fungeert als een bron voor inspiratie en kan bijvoorbeeld content genereren zoals afbeeldingen en presentaties. Daarnaast kunnen AI-platforms marktanalyses uitvoeren en trends identificeren, waardoor bedrijven zich beter kunnen positioneren en anticiperen op consumentverwachtingen en concurrentie. Kortom, AI versnelt innovatiecycli, ondersteunt besluitvorming en stimuleert creativiteit.
En denkt u dat bedrijven AI reeds snel genoeg toepassen? Ziet een verschil tussen kleine en grotere bedrijven?
Tony Bulcaen: Het tempo van AI-adoptie varieert sterk tussen bedrijven. Grote ondernemingen hebben meer middelen om in AI te investeren, waardoor ze sneller vooruitgang boeken dan kleinere bedrijven. KMO’s en middelgrote bedrijven ervaren meer beperkingen, zoals beperkte financiële middelen en personeel, vooral in de huidige economische context. Publieke AI-platforms zoals ChatGPT bieden toegankelijkheid, maar brengen ook risico’s met zich mee op het gebied van vertrouwelijkheid en gegevensbescherming. Grote bedrijven kunnen zich de investering in veilige, interne AI-oplossingen veroorloven, terwijl kleinere bedrijven vaak afhankelijk zijn van publieke platforms. Organisaties zoals IMEC in Wallonië wijzen erop dat AI-adoptie bij Waalse KMO’s achterblijft vergeleken met landen als de VS en China. Dit benadrukt de kloof tussen grote en kleine bedrijven in de implementatie van AI.
Iets anders dat u al hebt genoemd is het belastingkrediet. U beweert dat er instabiliteit is. Het komt dit?
Tony Bulcaen: Er is instabiliteit rondom belastingkredieten voor innovatie, mede door bezuinigingen en veranderende prioriteiten van opeenvolgende regeringen. Dit kan leiden tot onverwachte gevolgen voor de cashflow van bedrijven. Overheden moeten keuzes maken over waar ze geld investeren, wat een risico vormt voor het belastingkredietstelsel. De kloof tussen grote en kleine bedrijven groeit, wat het voor kleinere bedrijven moeilijker maakt om te concurreren. Een mogelijke oplossing is gerichte beleidsmaatregelen die tech-startups en middelgrote bedrijven ondersteunen bij het inzetten van nieuwe technologieën. Dit kan door financiering en het opzetten van een ondersteunend ecosysteem dat publieke en private samenwerkingen bevordert. Ook open innovatie kan helpen, waarbij grote bedrijven samenwerken met kleinere bedrijven om expertise en risico’s te delen. Dit bevordert innovatie en helpt kleinere bedrijven toegang te krijgen tot middelen en ondersteuning. In België is een groot deel van de R&D-uitgaven geconcentreerd in oudere bedrijven, waardoor het aanmoedigen van nieuwe bedrijfsinitiatieven cruciaal is.
Bij veel bedrijven is er vandaag rond innovatie een kortetermijnfocus: ze willen onmiddellijk resultaten zien. Hoe zou dit kunnen veranderen in de mindset van bedrijven?
Tony Bulcaen: Veel bedrijven richten zich momenteel op kortetermijnresultaten bij innovatie, maar deze mindset kan veranderen door enkele belangrijke inzichten. De meest succesvolle bedrijven zijn vaak ook de meest innovatieve. Investeerders leggen steeds meer druk op bedrijven om rendement en groei te tonen, en innovatie speelt daarbij een cruciale rol. Onderzoek toont aan dat beursgenoteerde bedrijven die continu innoveren, beter presteren. Het is essentieel dat bedrijven structureel en consistent blijven investeren in innovatie. Stop-and-go-benaderingen kunnen schadelijk zijn, omdat technologie continue vooruitgang vereist. Vergelijk het met een fiets: je moet blijven trappen om niet om te vallen. Om het beste talent aan te trekken, moeten bedrijven niet alleen winstgevend zijn, maar ook innovatie als strategische prioriteit hebben.
Wat wilt u bedrijven meegeven gezien de onzekere tijden waarin we leven?
Tony Bulcaen: We bevinden ons momenteel in een tijd van economische spanning, met cycli van onzekerheid die steeds korter en intenser lijken te worden. De huidige geopolitieke spanningen verergeren deze situatie, waardoor er een gebrek aan zekerheid en stabiliteit ontstaat. In de wereld van innovatie wordt vaak de term VUCA gebruikt, wat staat voor Volatile, Uncertain, Chaotic, and Ambiguous. Dit beschrijft de omgeving waarin we opereren en benadrukt de noodzaak om flexibel en veerkrachtig te zijn. Innovatie brengt inherent risico’s met zich mee, omdat het gaat om het creëren van iets nieuws en onbekends. Er is een voortdurende spanning tussen de noodzaak om investeerders een rendement op hun investering te bieden en de focus van innovatieteams op langetermijnprojecten. Deze balans is cruciaal om bedrijven niet alleen te helpen overleven, maar ook te floreren in een steeds veranderende wereld. We moeten blijven pleiten voor innovatie als een prioriteit voor overheden, zodat er voldoende steun en middelen beschikbaar zijn. Dit stelt bedrijven in staat om zich aan te passen aan veranderingen en om te blijven concurreren in een mondiale markt.
