In België maken intussen de nieuw samengestelde gezinnen twintig procent uit van het totaal. Toch zijn het erfrecht en de erfbelasting niet altijd aangepast aan die realiteit. Een recente uitspraak van het Grondwettelijk Hof maakt duidelijk dat een aanpassing aan de Belgische regeling dringend noodzakelijk is. De regio’s morrelen dan weer elk voor zich aan de fiscale regels bij het erven waardoor verschillen ontstaan over het Belgisch grondgebied.
Het team van Estate Planning van Bank Nagelmackers helpt cliënten om wijs te raken uit die complexe situatie. “De vragen over de behandeling van de pluskinderen zijn intussen dagelijkse kost voor ons. Cliënten willen regelingen treffen over hun nalatenschap en moeten dan knopen doorhakken over de erfenis of een schenking. Vaak groeien de biologische en de pluskinderen samen op in een harmonieuze gezinssituatie. Voor die ouders voelt het dan onnatuurlijk aan om die kinderen anders te behandelen voor de erfenis. Toch is de wet op dat vlak heel streng. Het erfrecht is volledig gebaseerd op de bloedband en dateert nog uit de tijd van Napoleon. Om te kunnen erven moet u met de overleden persoon verwant zijn. Om die reden wordt uw pluskind dus door de wet uitgesloten. Die complexe situatie voelt voor veel ouders heel onrechtvaardig aan en zij zoeken dan naar oplossingen. De gezinnen kunnen wel zelf schikkingen treffen.” zegt Astrid Dutré, Legal Advisor Estate Planning bij Nagelmackers
“Bij die acties die een ouder zelf kan nemen, hoort ook een beperking. De biologische kinderen hebben altijd recht hebben op minstens de helft van de nalatenschap (dit is de reserve in het juridisch jargon). Ook de te betalen erfbelasting is het meest voordelig voor deze afstammelingen. In de verschillende regio’s zijn er intussen wel aanpassingen gebeurd: Vlaanderen gaat daarin het verst en schakelt het tarief gelijk, maar Brussel en Wallonië hebben op het vlak van de gelijkschakeling van de pluskinderen nog enkele stappen te gaan,” zegt Astrid Dutré. De kinderen van de partner waarmee u feitelijk samenwoont vallen in Brussel en Wallonië uit de boot.
“We moeten dit ook zien in een brede maatschappelijke tendens met meer eenoudergezinnen, meer mensen die ongehuwd samenwonen, een toenemend aantal scheidingen, enzovoort. Daarbij speelt veel meer dan erfrecht alleen. Denk maar aan het ouderlijk gezag, het omgangsrecht en andere materies. Vanuit diverse hoeken komt de roep om hervormingen om aan die realiteit beter tegemoet te komen”, zegt Pieter Haine, Team Leader Estate Planning bij Nagelmackers.
Adoptie als drastische oplossing
Specifiek voor de pluskinderen zien de specialisten dat nogal wat mensen kiezen voor de gewone adoptie door de plusouder. Op die manier krijgt het kind dezelfde rechten als een biologisch kind, ook op het vlak van de erfenis. De beperking van de ‘reserve’ geldt dan niet meer en het pluskind krijgt hetzelfde erfdeel als de biologische kinderen.”
Het is ook over adoptie dat het arrest van het Grondwettelijk Hof ging. In die zaak wilde een plusvader zijn volwassen pluskinderen die hij mee had opgevoed, adopteren. Omwille van een eerdere adoptie door de plusmoeder was dat in eerste instantie niet mogelijk. Het Grondwettelijk Hof heeft echter geoordeeld dat de wetsbepaling die een tweede plusouderadoptie van een meerderjarig kind niet toestaat de Grondwet schendt. Astrid Dutré: “Dat arrest gaat over een bijzondere zaak met heel verregaande consequenties. Meestal gaat het niet zo ver. Maar de zaak wijst wel op de noodzaak van een nieuwe en betere wetgeving. Als estate planner moet ik ook wel wijzen op de mogelijke nadelen van adoptie. Het is namelijk onomkeerbaar. Als de relatie achteraf fout loopt, kan het statuut niet worden teruggedraaid.”
Testament of schenking
“Om die reden kiezen veel mensen dan voor de flexibelere oplossing van het testament. Op die manier kunnen ze toch een groot deel van hun erfenis voorbehouden voor de pluskinderen. Een testament is ook altijd nog aanpasbaar wanneer de situatie zich wijzigt. Een schenking is wel definitief: gegeven is gegeven. Maar in beide gevallen blijft er wel de beperking van de reserve: slechts de helft van de nalatenschap kan naar de pluskinderen gaan”, zegt Astrid Dutré.
“Maar vaak is dat ook niet zo erg. In de feitelijke situatie met evenveel biologische kinderen als pluskinderen is er geen probleem: ze kunnen elk een gelijk deel krijgen. Ook kan een ouder zelf beslissen om af te wijken van de wettelijke regeling. Als de eigen kinderen daarmee akkoord gaan, hoeft daar geen haan naar te kraaien,” zegt Pieter Haine.
“Dat klopt. Maar zeker als het gaat over grote vermogens, willen mensen toch liever juridische zekerheid”, denkt Astrid Dutré.
Fiscaliteit
De situatie wordt nog complexer als je kijkt naar de fiscale regels rond erven en schenken. Op dat vlak zijn het de gewesten die bevoegd zijn. En ze vullen die verantwoordelijkheid op een andere manier in, in functie van een huwelijk, het wettelijk of feitelijk samenwonen.
In het Vlaams Gewest worden de pluskinderen van de echtgenoot, wettelijk of meer dan 1 jaar feitelijk samenwonende partner zowel op het vlak van de erf- als de schenkbelasting gelijk geschakeld met een biologisch kind.
In Brussel en Wallonië geldt de gelijkschakeling op het vlak van de erfbelasting enkel voor de pluskinderen van de echtgenoot en de wettelijk samenwonende partner.
Wat betreft de schenkbelasting volgt Wallonië de hiervoor vermelde regeling. In Brussel worden de pluskinderen steeds beschouwd als vreemden.
“Vergeet echter niet dat pluskinderen niet automatisch erven van de plusouder. Je moet wel zelf een testament opmaken. In ieder geval is de te betalen erfbelasting verschillend naargelang uw woonplaats en de wijze waarop u met uw partner uw relatie georganiseerd heeft, getrouwd, wettelijk of puur feitelijk samenwonend. Daarnaast is de fiscale gelijkschakeling beperkt tot de verhouding ouder-pluskind en gaat het niet verder naar het pluskleinkind.. Dat maakt dat mensen zich zeer goed moeten informeren over de stand van zaken vooraleer ze beslissingen nemen. We helpen hen daar graag bij. Maar een verbetering van het wettelijk kader zou zeker ook nuttig zijn,” zegt Astrid Dutré.
