Er is nooit een ‘goed moment’ om een meesterwerk te lezen. Zoals Jean-Pierre Cometti opmerkt in zijn voorwoord van ‘De man zonder eigenschappen’ van Robert Musil is het vermogen van een boek om “tijdloos te zijn […] een kwaliteit die doorgaans wordt toegeschreven aan meesterwerken”: zo’n boek leest men op elke leeftijd en vooral op elk moment.
Toch lijkt dit moment perfect gekozen om deze onafgewerkte roman te verslinden. Het is zelfs voor literatuurliefhebbers een vrij onbekend werk, maar wel een van de langste en briljantste van de twintigste eeuw.
Het werd enkele jaren voor het losbreken van de Tweede Wereldoorlog geschreven en plaatst zijn hoofdpersonage iets eerder, aan het begin van de eeuw, in de wachtkamer van de oorlog van 14-18.
Op een moment dat Duitsland en de Verenigde Staten aankondigen hun zware Leopard- en Abrams-tanks naar Oekraïne te sturen, terwijl in Brasilia en Washington alternatieve extreemrechtse partijen hun fanatieke leden ophitsen om de heilige wetgevende instellingen te bestormen, terwijl Giorgia Meloni durft te zeggen dat Mussolini (die Hitler of Stalin voorging in totalitarisme, Hannah Arendt kan het beamen) toch “veel verwezenlijkt” heeft voor zijn land … verwijst alles naar de filosofische beschouwingen van het hoofdpersonage Ulrich.
Net als hij worden we tijdens onze wandeling in deze nieuwe eeuw de ene keer meegesleept door een golf van optimisme, de andere keer door die van dystopische stromingen.
Wanneer onze gewetensvolle, verontruste blik, zich bewust van de klimaatuitdaging, zich op 2050 richt alsof het een Pharos van Alexandrië was die ons naar de nuluitstoot moet leiden, stuit hij op een muur die zo symbolisch is als die van Berlijn.
Die muur is het conflict in Oekraïne, dat stilaan een totale oorlog wordt: gedwongen dienstplicht aan beide kanten van de grenzen, loopgraven, gepantserde gevechten waar vlees en staal zich vermengen, absurde propaganda … en ver van het front, heropstart van de kolencentrales, in die mate dat we nog nooit zoveel broeikasgassen hebben uitgestoten in de geschiedenis als in 2022: 58 gigaton …
Nee, we hebben het juk van de twintigste eeuw nog niet afgeworpen! Integendeel, we lijken eerder veroordeeld om terug te keren. We laten ons, net zoals het hoofdpersonage, begeesteren door “het buitengewone schilderij van een wereld die op een ramp afstevent”, aldus Elias Canetti, een vriend van de auteur.
Op korte termijn lijkt het echter niet meer onmogelijk dat Europa ontsnapt aan het rampzalige lot (80 % kans op een recessie dit jaar) waarvan de markten uitgingen. De gasvoorraden zijn voor 85 % gevuld, dat is veel meer dan het gemiddelde van de voorbije vijf jaar, terwijl het continent tussen december en februari over het algemeen 40 % van zijn verbruik opbrandt!
Volgende maand worden de temperaturen ruim boven hun historisch gemiddelde verwacht … In die mate zelfs dat we volgens Morgan Stanley de winter achter de rug zouden hebben met een voorraad van 51 %. Voeg daarbij een daling van de vraag met 16 % en de bank verlaagt haar prijsdoelstelling voor LNG in 2023 met 50 %!
Voor de bouwmaterialensector (8 % van de omzet verdwijnt in de energiekosten) en bij uitbreiding de hele Europese economie is dit een welkome zuurstofinjectie.
In die mate dat beleggers de opwaartse groeiherzieningen in de eurozone als gevolg van het zachte weer als een signaal zien om hun cash boven te halen.
Na de 83 miljard dollar aan uitstroom vorig jaar (45 opeenvolgende weken van uitgaande stromen) zien we nu dat Europa zijn plaats weer inneemt in de allocaties. Volgens Bank of America was de afgelopen week de meest productieve sinds de oorlog: er werd 3,4 miljard dollar belegd in aandelen van het oude continent.
Met een positiever marktsentiment, een stijging van aandelen van 12 % sinds het begin van het jaar, een waardering die opnieuw boven het historisch gemiddelde ligt (12,9x de winst van de komende twaalf maanden voor de Eurostoxx 50) zitten de beleggers nu met een aantal vragen.
Zijn de winstverwachtingen voor 2023 (ongeveer +0,8 % volgens de IBES-consensus), die sinds enkele maanden duidelijk naar beneden werden bijgesteld, te gematigd in het licht van een economisch scenario dat beter zou kunnen uitvallen dan verwacht? Of moeten we voorzichtig blijven en vertrouwen op de richting van de PMI-indicatoren (uitgesproken daling) die een sterkere correlatie vertoont met de winsten dan de bbp-groei? Kunnen bedrijven, die al van een historisch hoog niveau komen, in deze context hun recordmarges handhaven?
De resultaten van Q4, ex-post gegevens, zullen ons slechts een beperkte kijk op de toekomst bieden. Tot nu toe deden vooral de halfgeleidersector (bijna 25 % van de verkopen in China) en de financiële sector het bijzonder goed.
Voor de 12 % bedrijven van de Stoxx Europe 600 die hun resultaten over het vierde kwartaal publiceerden, blijft de winst per aandeel over het algemeen lager dan gehoopt: gemiddeld komt hij 8 % onder de verwachtingen van de analisten uit.
De positieve beursreactie van bepaalde cyclische waarden waarvan de resultaten onder druk blijven, lijkt er echter op te wijzen dat de beleggers uit hun winterslaap ontwaken wat risicobereidheid betreft.
Dankzij de dalende energiekosten zijn ze minder terughoudend om terug te keren naar Europese industriële bedrijven, die voor hun export kunnen profiteren van een historisch zwakke euro.
De achterstand tegenover Amerikaanse aandelen (29 %), die twee keer minder gevoelig zijn voor China (4 % van de verkopen tegenover 8 % in Europa), is een bijkomende steun voor Europese aandelen. Bovendien blijft het herallocatiepotentieel intact, met slechts één week van positieve instroom op de teller sinds de oorlog. Met andere woorden: Europese aandelen hebben hun goede vormpeil niet alleen te danken aan het zachte weer. Temperaturen boven het normale niveau zijn niet de enige verklaring voor de sterkste outperformance van de Europese indexen tegenover Amerikaanse aandelen sinds 2008. Maar er op die basis van uitgaan dat de Europese markten een structurele fase van outperformance aanvatten, zou iets te voorbarig zijn in een hele wereld die meer dan ooit aanzet tot voorzichtigheid en nederigheid … Musil (die zijn roman trouwens begint met een van de bekendste weerbeschrijvingen uit de moderne literatuur) zegt: “Doe zo goed als je kunt en zo kwaad als je moet, maar blijf je bewust van de foutenmarges van je handelingen!”
